Schade door asbest: veroorzaker aansprakelijk?

Door Marianne Nauta en Cathelijne Martin, Van Till Advocaten.

Het uitgangspunt is dat de aansprakelijkheid van schade veroorzaakt door asbest niet specifiek in de wet is geregeld. Er wordt in eerste instantie teruggegrepen op een 'algemene' bepaling uit de wet, artikel 174 van boek 6 Burgerlijk Wetboek (hierna: 6:174 BW). In dit artikel staat dat de eigenaar van een gebouw (in dit geval mevrouw Jansen) aansprakelijk is voor de door een ander geleden schade indien: het appartement niet aan de eisen voldoet die normaliter in de specifieke omstandigheden van het geval aan het appartement mogen worden gesteld en de toestand van het appartement gevaar voor AANSPRAKELIJKHEID ALS GEVOLG VAN ASBEST personen of goederen oplevert en het gevaar zich daadwerkelijk verwezenlijkt, tenzij het gevaar bij bekendheid ervan aan de eigenaar van het appartement geen onrechtmatige situatie opgeleverd zou hebben.

Ad. 1: Eisen
Wanneer voldoet een appartement niet aan de eisen die daaraan mogen worden gesteld? Met betrekking tot asbest geldt als uitgangspunt dat de enkele aanwezigheid van asbest niet met zich mee hoeft te brengen dat het appartement niet aan de eisen voldoet. Oftewel: in principe maakt de aanwezigheid van asbest een appartement nog niet direct 'gebrekkig'. Echter, de 'toestand' van het asbesthoudende materiaal is voor de vraag of het appartement gebrekkig is van groot belang. Asbest dat gemakkelijk vrijkomt, zoals spuitasbest of asbest dat door veroudering aan het 'afbrokkelen' is, kan gebrekkig zijn. Ook kan een gebouw niet voldoen aan de eisen die uit oogpunt van veiligheid mogen worden gesteld. Dat is het geval indien er sprake is van een bijzonder gebruik van het gebouw, waardoor in verhoogde mate rekening gehouden moet worden met het risico van brand als gevolg waarvan asbestdeeltjes kunnen vrijkomen. Over het algemeen zal daarvan bij appartementen niet zo snel sprake zijn; bij bijvoorbeeld fabriekshallen ligt een dergelijk bijzonder gebruik meer voor de hand. Indien het appartement asbesthoudende materialen bevat, waarbij de kans op vrijkoming hiervan zeer gering is, zal aansprakelijkheid niet snel volgen.

Ad.2: Gevaar voor personen of zaken
Asbest levert, wanneer dat vrijkomt, per definitie een gevaar voor personen of zaken op. Het vrijkomen van het asbest is de verwezenlijking van het gevaar. Indien het appartement 'gebrekkig' blijkt te zijn, is de eigenaar dus in principe aansprakelijk voor de schade van anderen indien brand uitbreekt waarbij asbest vrijkomt. Dit geldt ook indien het ontstaan van de brand niet aan de eigenaar kan worden verweten. Overigens, ook als er geen brand uitbreekt, maar door een andere oorzaak wel asbest vrijkomt, kan de eigenaar eveneens aansprakelijk zijn voor schade aan personen of zaken.

Ad. 3: Tenzij: geen onrechtmatige situatie
Had de eigenaar, indien hij van de gebrekkige toestand had geweten, maatregelen moeten treffen om verwezenlijking van het gevaar te voorkomen? Indien de eigenaar de gevaarlijke situatie had mogen laten bestaan zonder dat hierdoor een onrechtmatige situatie werd gecreëerd, dan is zij niet aansprakelijk. In het geval van asbest zal van deze uitzondering naar ons idee niet snel sprake zijn. Immers, indien het om 'ongevaarlijk' asbest gaat, is de opstal in beginsel niet gebrekkig, zodat de eigenaar niet aansprakelijk is. Betreft het 'gevaarlijk' asbest, dan had de eigenaar vrijwel altijd het asbest dienen te verwijderen c.q. anderzijds onschadelijk dienen te maken, zodat zij in principe aansprakelijk gehouden kan worden voor de asbestverspreiding.

Andere grond voor aansprakelijkheid
Een andere mogelijke grond voor aansprakelijkheid van de eigenaar ten opzichte van de omwonenden is de onrechtmatige daad (artikel 6:162 BW). Dit artikel komt meestal pas aan de orde indien geen sprake is van een gebrekkige toestand van het appartement (want dan is in beginsel immers artikel 6:174 BW van toepassing). Denk hierbij bijvoorbeeld aan het niet (tijdig genoeg) verwijderen van de vrijgekomen asbestdeeltjes op de terreinen van omwonenden. Onder omstandigheden kan dit een onrechtmatige situatie opleveren waardoor aansprakelijkheid van de eigenaar van een appartement ontstaat.

Conclusie
De omwonenden kunnen met succes mevrouw Jansen aansprakelijk stellen voor de schade die asbest veroorzaakt voor personen en zaken, indien het appartement niet voldeed aan de eisen die men daaraan in de gegeven omstandigheden mocht stellen. Met andere woorden: indien de aanwezigheid van asbest een 'gebrek' heeft opgeleverd. In beginsel levert de enkele aanwezigheid van asbest geen gebrek op. Dit kan onder omstandigheden echter heel anders komen te liggen: indien er sprake is van een gebrekkige toestand van het asbest. Ook wanneer er een brand uitbreekt welke niet aan de eigenaar kan worden verweten, kan aansprakelijkheid volgen. Een tweede mogelijke grondslag voor aansprakelijkheid van mevrouw Jansen is de onrechtmatige daad.

Mogelijkheden tot afwending van aansprakelijkheid
Zorg ervoor dat u als eigenaar van een appartement op de hoogte bent van de mogelijke aanwezigheid van asbest. Aansprakelijkheid op grond van artikel 6:174 BW kan voorkomen worden als de toestand van het asbest niet gebrekkig is; dat kunt u als eigenaar mogelijkerwijs in de gaten houden. Is sprake van gebrekkige asbest, dan dient dit in beginsel - niet in de laatste plaats voor uw eigen gezondheid - verwijderd te worden. Mocht de situatie zich voordoen dat het asbest uit uw appartement wel vrijkomt en zich verspreidt, dan dient u er voor zorg te dragen dat de asbestdeeltjes zo spoedig mogelijk uit de omgeving worden verwijderd.

Gemeenschappelijke eigendommen; VvE's
Geldt het bovenstaande nu ook voor een VvE? Ook indien het asbest aanwezig is in het gemeenschappelijke eigendom van de VvE, is de hoofdregel van toepassing: de eigenaar is in principe aansprakelijk. Daarbij maakt het niet uit of de eigenaar nu een persoon is, een onderneming of een VvE.