Sociale cohesie – ‘Altijd vrienden in de buurt’

Over Het Kwarteel

Het Kwarteel is onderdeel van de duurzame wijk Eva Lanxmeer in Culemborg. In deze wijk draait alles om duurzaam en energiezuinig bouwen met aandacht voor sociale cohesie: de bereidheid van bewoners om een actieve rol te spelen in een buurt en elkaar te informeren en te helpen.

Hoe zijn jullie terechtgekomen in de wijk Eva Lanxmeer?

Mariëtte Westendorp: “Het begon met een groep van dertig vrienden die samen een landelijke gespreksgroep vormden. Sociale duurzaamheid was vanaf het allereerste begin een belangrijk punt waarin we veel energie wilden steken. We stonden allemaal op de drempel van een nieuwe fase in ons leven en wilden deze fase met elkaar ingaan. De gedachte hierbij was onder andere om met elkaar een gezamenlijk woonproject op te zetten. We waren op dat moment allemaal nog fit genoeg om te verhuizen en deze nieuwe uitdaging aan te kunnen en willen gaan. Door dit project met vrienden en gelijkgestemden op te pakken, gingen we er vanuit dat we altijd vrienden in de buurt zouden hebben als één van ons alleen zou komen te staan. Het doel was om een gezellig en zelfstandig leven te kunnen leiden, zo lang mogelijk, zonder daarbij een claim te hoeven leggen op familie en kinderen.”
Mariëtte vervolgt: “Mijn man en ik zijn hier vanaf het allereerste begin bij betrokken geweest. Door middel van enquêtes zijn we gaan inventariseren wat ieders wensen waren. Belangrijke voorwaarden waren dat we midden in het land zouden wonen en dicht bij het openbaar vervoer en de stad. Via via hoorden we over de wijk Eva Lanxmeer. We vonden het initiatief erg mooi. Duurzaam bouwen, sociale betrokkenheid, dat was wel wat we zochten. Maar eerlijk is eerlijk; ik had weinig met Culemborg. Totdat we op bezoek gingen. We waren al drie jaar op zoek naar een locatie, maar de meeste gemeentes zaten niet echt op ons en ons Collectief Particulier Opdrachtgeverschap (CPO) te wachten. Bij het bezoek aan deze wijk merkten we dat iedereen inspraak had over hoe de wijk eruit moest komen te zien, hier werd serieus gehoor aan gegeven. Zelfs kinderen mochten tekenen hoe zij wilden wonen. Dit voelde erg prettig en heeft ons uiteindelijk allemaal over de streep getrokken.”

De locatie was er, hoe ging het toen verder?

Mariëtte: “We mochten in Culemborg zelf een kavel kiezen, vervolgens moesten we een duurzame architect en aannemer zoeken. Gezamenlijk overleg was in deze fase heel belangrijk, alle toekomstige bewoners werden betrokken bij het proces. Toen bleek dat iedereen aan de zonkant wilde wonen met uitkijk op de vijver, heeft de architect in overleg met de stedenbouwkundige het ontwerp van het appartementencomplex aangepast. Het Kwarteel is een min of meer rondlopend gebouw dat bestaat uit twee vleugels. Met het nieuwe ontwerp had iedereen zowel zon als uitzicht op de vijver. De onderlinge appartementen verschillen enorm, ook daar is goed geluisterd naar de wensen. Het kleinste appartement is ongeveer 75m2, het grootste ongeveer 150m2. Daarnaast is er de gemeenschappelijke woonkamer. Deze kan bij feestjes worden gehuurd als verlengstuk van de eigen woonkamer, ideaal.”

Met hoeveel personen van de oorspronkelijke groep zijn jullie uiteindelijk in Het Kwarteel gaan wonen? Was dat met dezelfde groep mensen?

Mariëtte: “Nou nee, toen het allemaal serieus werd en er geld moest worden betaald, haakten er toch mensen af. Van de 24 appartementen zijn er 10 verkocht. Dat was voor ons wel voldoende om te starten met de bouw en dankzij een woningcorporatie uit Amsterdam die de overgebleven woningen kocht, kon het project ook gewoon doorgaan. We hadden de vrije hand maar moesten wel zorgen voor nieuwe bewoners. Hiervoor werd een wervingscommissie gestart die persberichten uitstuurde en daarnaast was er de mond-tot-mondreclame. De groepsvorming hierbij was echt heel leuk. We hadden de regel dat potentiële nieuwe bewoners minstens 3 keer een vergadering moesten bijwonen of een uitstapje met ons moesten maken. Zo ontstond er een wederzijds gevoel van ‘passen we bij elkaar’. Het mooie was dat mensen hier óf meteen heel enthousiast door werden en zeiden dat het aanvoelde als een warm bad, óf ze vonden het helemaal niets. Dat was echt meteen duidelijk.”

Waren dat allemaal mensen die er dezelfde ideologie op nahielden?

“Ja, en wat verder moesten ze sociaal ingesteld zijn”, vervolgt Mariëtte. “Ze moesten het leuk vinden om samen hun oude dag in te gaan. Daarnaast hadden we als voorwaarde dat men zelfredzaam moest zijn op sociaal en lichamelijk gebied.”

Hoe komt het sociale aspect tot uiting in jullie VvE?

“Gezamenlijkheid staat centraal, het groepsgebeuren is bij ons heel belangrijk”, vertelt Mariëtte. “Ons complex heeft twee vleugels. Deze zijn met elkaar verbonden door een centraal deel. Hier is een gemeenschappelijke woonkamer die echt heel gezellig is, met zitjes, boeken en dat soort dingen. Het voelt echt als een knusse woonkamer. Daarnaast hebben we een gemeenschappelijk terras en een grote gemeenschappelijke tuin. Ook handig zijn de gezamenlijke wasserette en de fietsberging. Verder is er een logeerkamer waar gasten kunnen blijven slapen. In het begin was ik weleens ongerust dat iedereen voortdurend bij elkaar over de vloer zou komen, maar dat is dus juist helemaal niet het geval en dat is erg prettig. We zien elkaar genoeg zonder telkens bij elkaar op visite te gaan. Zo wordt er op maandag, dinsdag, woensdag en donderdag volgens een rooster koffie geschonken in de gemeenschappelijke woonkamer. Lang niet iedereen komt altijd, maar gemiddeld zijn er altijd wel tussen de 6 en 15 mensen aanwezig, zowel mannen als vrouwen. Vaak wordt er dan over van alles gesproken en regelmatig worden er afspraken gemaakt om met een groepje bewoners een film of voorstelling te bezoeken. Mijn man en ik zijn nog samen maar voor alleenstaanden is dat koffie-moment een fijne onderbreking van de dag.” Mariëtte vervolgt lachend: ''Bovendien is er elke vrijdag een borrel, die wordt beter bezocht dan de koffie-dagen. Maar zo komen we elkaar dus regelmatig tegen, zonder dagelijks bij elkaar over de vloer te komen en dan zijn er nog de onderlinge clubjes.”

Onderlinge clubjes?

Mariëtte: “Jazeker, er is een bridgeclub, een klaverjasclub, er wordt muziek gemaakt en ga zo maar door en alles in ongedwongen sfeer. Daarnaast zijn er ook nog de verschillende werkgroepen; voor de tuin bijvoorbeeld. Onze tuin is erg groot. Deze wordt voornamelijk door onszelf onderhouden. Over dit onderhoud hebben we regelmatig vergaderingen.”

Is het altijd zo leuk als het klinkt?

Mariëtte: “Natuurlijk is er wel eens wrijving. Pijnlijk was het toen er kon worden gestemd over de aanleg van zonnepanelen en één iemand tegenstemde waardoor de aanleg niet kon doorgaan. Echter, we hebben genoeg mensen om de moeilijkheden op te vangen, te verdunnen noem ik dat. Ondertussen zijn er voor de gemeenschappelijke delen wel zonnepanelen aangelegd, dus samen komen we er wel uit. Wat zich nu wel voordoet bij ons is dat we allemaal ouder worden. We zouden wel heel graag wat meer jongeren in ons complex willen hebben. Onze jongste bewoner is 60 jaar.”

Hoe zit het met die werkgroepen?

Frans Westendorp: “Die vind je door de hele wijk. Behalve lid van de VvE zijn we ook lid van de Bewonersvereniging Eva Lanxmeer, de BEL. Hier hangen verschillende werkgroepen onder met elk hun eigen taken. Zo is er bijvoorbeeld de Werkgroep Lanxzij; deze bestaat uit wijkbewoners die op vrijwillige basis een steentje bij willen dragen om de wijk sociaal te houden en waar mogelijk socialer te maken. Heel bijzonder in onze wijk is ons energiebedrijf Thermo Bello. Duurzaam wonen en leven speelt een heel belangrijke rol in deze wijk. Bij het ontwerp van de wijk is vanaf het begin besloten dat onze vloer- en/of wandverwarming zou worden verwarmd met warmte van drinkwater dat uit de grond werd gepompt. In eerste instantie ging dit via Vitens. In 2007 gaf Vitens aan van deze voorziening af te willen. Vanuit de wijk is toen onderzoek gedaan naar de mogelijkheid een eigen energiewijkbedrijf op te richten. In 2009 ging Thermo Bello officieel van start. Bewoners, bedrijven en de bewonersvereniging hebben kapitaal gestoken in deze BV. De werkgroep Energie en Installaties (WEI) werkt samen met Thermo Bello om het onderhoud van de installaties op peil te houden en waar mogelijk verbeteringen aan te brengen. Daarnaast is er nog een werkgroep verantwoordelijk voor het onderhoud van het groen, een werkgroep communicatie die zorgt voor een huis-aan-huis bezorgde nieuwsbrief en een werkgroep Watertoren Culemborg die zorgdraagt voor het behoud van de watertoren.”

U woont in een bijzondere wijk, in een bijzonder appartementencomplex. Kijkend naar de sociale cohesie van deze wijk en Het Kwarteel in het bijzonder, hoe zou dit op kleinere schaal kunnen worden vertaald naar andere VvE’s?

Mariëtte: “Ik denk dat in elk appartementencomplex wel mensen wonen die elkaar zouden willen opzoeken, interesses delen en iets met elkaar willen ondernemen. Ik zou dan ook heel erg pleiten voor een fijne gemeenschappelijke ruimte waar je elkaar kunt ontmoeten en iets gezelligs met elkaar kunt doen. Al die verschillende mensen brengen ook weer verschillende kwaliteiten met zich mee. Iedereen heeft zijn eigen achtergrond en het is ontzettend leuk om dat allemaal bij elkaar te krijgen. Er is op elk gebied wel iemand te vinden met wie je iets kunt doen. Bij ons zijn alle groepjes organisch ontstaan, niemand is verplicht. We merken dat als er wordt gevraagd of mensen iets in willen brengen er van alles wordt geopperd, waar dan ook weer van alles uit ontstaat. De verschillende werkgroepen zijn natuurlijk al een mooie basis voor de contactmogelijkheden maar we hebben ook een commissie die uitstapjes verzint. Naast ons is een hof met allemaal jonge gezinnen. Van daaruit kwam laatst een oproep of er mensen beschikbaar waren als oppasopa of -oma. Ik heb me toen aangemeld en nu heb ik een oppaskindje dat in geval van nood komt. Dat is eigenlijk wel kenmerkend voor onze wijk, de saamhorigheid, men zoekt elkaar op. Iets wat volgens ons ook prima bij andere VvE’s kan.”

Langer zelfstandig wonen en sociale cohesie: de flatcoach biedt hulp

Omdat men steeds langer zelfstandig blijft wonen, hebben corporaties Rijswijk Wonen en Vidomes, welzijnsorganisatie Welzijn Rijswijk en zorgorganisaties Florence en WoonZorgcentraHaaglanden samen met de gemeente Rijswijk vorig jaar het initiatief genomen om een flatcoach aan te stellen in twee Rijswijkse flats.
Flatcoach Jan Bernard Oostwoud: “De flatcoach draagt eraan bij dat ouderen langer thuis kunnen wonen doordat hij voor extra hulp en begeleiding zorgt. De flatcoach stimuleert bewoners bijvoorbeeld actief mee te doen aan welzijnsactiviteiten. Ook signaleert hij als het niet goed gaat met bewoners, als eenzaamheid dreigt maar ook als er sprake is van overlast in de flat. Het sociale aspect speelt hierbij ook een belangrijke rol: toewerken naar een inclusieve samenleving met respect voor elkaar, ongeacht wie je bent, wat je doet en wat je afkomst is. Verdieping van sociale contacten is daarbij belangrijk zodat er onderling ook wat meer bewustzijn komt van hoe het met elkaar gaat. Mocht je merken dat je een buurman of buurvrouw al een tijdje niet hebt gezien, dat je dan bedenkt even langs te gaan. In de toekomst zou een flatcoach ook voor VvE’s een mooie rol kunnen spelen waarbij natuurlijk nog wel gekeken wordt naar hoe dat onder andere financieel geregeld moet worden. De pilot is grondig geëvalueerd (effectenarena). Er wordt nu gekeken hoe er een vervolg kan komen. Toekomstplannen die zowel voor woningcorporaties als VvE’s aantrekkelijk zijn.”